Zawody związane z manualną obróbką skrawaniem (tokarz/frezer)

Tokarz/frezer zajmuje się obróbką elementów metalowych, które zazwyczaj są częściami maszyn i urządzeń. Pracuje przy maszynie zwanej tokarką, gdzie zachodzi proces technologiczny, nazywany obróbką skrawaniem. Polega on na zdejmowaniu warstw materiału, aby nadać mu odpowiedni kształt, rozmiar i gładkość. Najczęściej miejscem pracy są duże hale produkcyjne, gdzie na tokarce lub frezarce obrabia takie materiały, jak metal i stopy metali. Praca ta ma charakter produkcyjny, wytwarza on gotowe wytoczone wyroby lub elementy poddawane dalszej obróbce – tzw. półfabrykaty.

Operator pracuje przy maszynie, najczęściej w pozycji stojącej, lekko pochylony, wykonuje powtarzające się czynności. Pracę tę zalicza się do średnio ciężkich. Osoby pracujące w tym zawodzie są narażone na hałas, przebywanie w kurzu, pyle metalowym i wiórach powstałych podczas obróbki skrawaniem.

  Zagrożenie wypadkami jest dość duże, ze względu na pracę przy maszynach z dużymi nożami w ruchu, jednak wypadki zdarzają się rzadko i wynikają z zaniechania zasad bhp. Dla zachowania tych zasad ważne jest, aby pracownik miał odpowiedni strój ochronny – okulary ochronne, w przypadku tokarki bez ekranu, oraz przylegającą odzież (wąskie rękawy, brak elementów odstających, takich jak klapy, troczki itp.).

  Praca ma charakter indywidualny – pracownik samodzielnie wykonuje swoje zadania. Przeciętnie praca trwa 8 godzin dziennie, czasem w systemie dwuzmianowym. Jest to praca stacjonarna, zrutynizowana, podlegająca kontroli okresowej. Osoba pracująca w tym zawodzie w hierarchii organizacyjnej pełni funkcję podwładnego.

Tokarz/frezer powinien mieć określone cechy psychofizyczne i uzdolnienia pozwalające mu na sprawne wykonywanie obowiązków. Ważna jest dokładność, cierpliwość, wytrwałość, spostrzegawczość – umiejętność dostrzegania szczegółów i różnic między przedmiotami, koncentracja uwagi, umiejętność wykonywania czynności wymagających ścisłego przestrzega ustalonych procedur i limitów, posługiwanie się precyzyjnymi narzędziami i urządzeniami pomiarowymi oraz umiejętność pracy w monotonnych warunkach. Niezbędne są umiejętności techniczne, posługiwanie się różnego typu narzędziami, znajomość zasad działania urządzeń technicznych, umiejętność czytania planów i rysunków technicznych oraz wyobraźnia przestrzenna. Osoby wybierające ten zawód powinny mieć dobry wzrok, rozwinięty zmysł dotyku i równowagi, dobrą koordynację wzrokowo-ruchową oraz zdolności manualne. Kandydata na to stanowisko powinna też cechować ogólna sprawność fizyczna.

Czynnikiem utrudniającym pracę w tych zawodach są wady i dysfunkcje narządu wzroku niedające się skorygować szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi, w tym zaburzenia w zakresie percepcji kształtów, widzenie jednooczne, ograniczenie pola widzenia, brak prawidłowego rozróżniania małych szczegółów pracy wzrokowej, zaburzenia zmysłu równowagi oraz zmysłu dotyku, a także zaburzenia dotyczące rozróżniania barw, widzenia stereoskopowego, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz percepcji kształtów. Zgodnie z zasadami profilaktyki medycznej, osobom z odbiorczym trwałym podwyższeniem progu słyszenia (również gdy dotyczy tylko jednego ucha) nie zaleca się wykonywania czynności w hałasie (gdy parametry hałasu osiągają wartości NDN– najwyższe dopuszczalne natężenie). Utrudnieniem są również zaburzenia niewielkiego i znacznego stopnia sprawności kończyn górnych w zakresie zręczności palców i rąk, a także dysfunkcja niewielkiego i znacznego stopnia kończyn dolnych. W zawodzie nie powinny pracować osoby z alergią kontaktową na stosowane płyny techniczne oraz chorobami skóry rąk.

Zaburzenia kończyn górnych w zakresie zręczności rąk i palców wykluczają możliwość wykonywania zawodu. Istnieje możliwość zatrudnienia osób z niewielką dysfunkcją narządu ruchu w obrębie kończyn dolnych, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniego dostosowania w miejscu pracy i na stanowisku pracy (taka organizacja pracy, aby można było wykonywać ją w pozycji siedzącej lub w pozycji stojącej z podparciem bioder i pleców).

Możliwość zatrudnienia mają osoby widzące obuocznie, o prawidłowym lub nieznacznie ograniczonym zakresie pola widzenia oraz z nieznaczną dysfunkcją narządu wzroku, jeśli jest skorygowana przez odpowiednie szkła optyczne lub soczewki kontaktowe.

Zawód mogą wykonywać osoby słabosłyszące (z wyłączeniem czynności, podczas których praca musi być wykonywana w hałasie), pod warunkiem zapewnienia im odpowiednich pomocy technicznych oraz właściwego przygotowania środowiska i stanowiska pracy, np. pod kątem stworzenia możliwości percepcji sygnałów alarmowych. Tam gdzie jest wymagana komunikacja werbalna, osoby słabosłyszące muszą korygować słuch za pomocą aparatu słuchowego.

 Możliwość zatrudnienia osób głuchych i głuchoniemych jest ograniczona. Osoby te mogą wykonywać zawód na wybranych stanowiskach pracy warunkowo, po racjonalnym dostosowaniu zakresu zadań, identyfikacji indywidualnych barier i przystosowaniu środowiska oraz stanowiska pracy (technicznym i organizacyjnym). Osoby z chorobami psychicznymi mogą pracować w zawodzie pod warunkiem, że praca, poza wyjątkowymi sytuacjami (wyjazdy, sytuacje kryzysowe w firmie), nie zaburza rytmu dnia i nocy pracownika i zachowana jest zasada równego traktowania pracowników. Szansę na zatrudnienie mają osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Mogą one uzyskać odpowiednie kwalifikacje w specjalnych szkołach zawodowych lub w wyniku szkolenia w zakładzie. Osoby te powinny być uczone konkretnych zadań praktycznych. Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności intelektualnej powinny pracować w zespole, wykonując na początku proste, nieskomplikowane czynności pod nadzorem. W miarę nabywania doświadczenia można im powierzać zadania trudniejsze i bardziej złożone. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną potrzebują wsparcia w nauczeniu się wykonywania konkretnych czynności zawodowych. Pracę mogą wykonywać pod stałym nadzorem i na polecenie osoby trzeciej. Najbardziej efektywną formą adaptacji zawodowej tych osób jest bieżące wsparcie trenera pracy. Osoby z tym stopniem niepełnosprawności mogą uzyskać umiejętności niezbędne do wykonywania czynności podczas szkolenia praktycznego w zakładzie pracy.